'... Zapełniło się pole pieszymi,
Końmi trysnął blask spiżu Zeus gromowładny
Rzucił między moich podłą ucieczkę. Sprostać walce
Nit nie potrafił, zewsząd ziała groza'. (Odyseja, XIV, 267-270).
Jakże wiele książek napisano o starożytnej Helladzie i Romie ...! A mimo temat ten wciąż pozostaje nie wyczerpany i pełen obszarów zasługujących na uwagę zarówno badaczy, jak i miłośników tego regionu świata. W przypadku Autora omawianej książki zaskakujący jest sam jej początek. Zygmunt Kubiak,rozpoczyna ją bowiem od ...dziejów całego gatunku Homo sapiens(a więc ok.40 tys. lat temu). Idąc dalej, spotykamy prehistorię - tę już bliższą naszym czasom, czyli końcem Epoki Lodowcowej, a następnie przez rewolucję neolityczną docieramy do pierwszych miast Sumeru, oraz wstępnych spostrzeżeń odnoszących się do dziejów Egiptu. Pojawiają się wreszcie Ahhijawa, pradawni Grecy. Autor doprowadza nas (w I części), przez wojny z Persami i klęskę Ateńczyków z Macedończykami w bitwie pod Cheroneą (r.338 p.n.e.), kończy zaś śmiercią Filipa II, zamordowanego przez Pauzaniasza (336 przed Chr.).Następnie, Autor omawia 'epopeję hellenistyczną'.Rozpoczyna ją od wyprawy 16-letniego wówczas Aleksandra na Byzantion nad Bosforem (późniejszy Konstantynopol; r.340 p.n.e.).Przechodzi z kolei do kampaniom: perskiej, hinduskiej i egipskiej(334-330/323 p.n.e.). Wyrocznia Ammona w Oazie Siwa ...założenie słynnej 'Aleksandrii przy Egipcie', Babilon, Suza ... Persepolis, Hindukusz, przeprawa przez Hydaspes, wreszcie opanowanie ziem od brzegów Indusu po rzekę Hyphasis(Beas).Armia Aleksandra wyruszywszy z Anatolii zagarnia obszar dzisiejszego Pendżabu. Po tych zdumiewających sukcesach militarno-politycznych rozpoczyna się odwrót do Suzy(r.326 p.n.e.). Badacze niejednokrotnie podejmują temat, dalszych celów Aleksandra: zamierzał ograniczyć się do współpracy Macedończyków i Persów ? Zamierzał wyprawić się do Gandhary nad Gangesem(ob. Peszawar, Rawalpindi/Pakistan, do Kandaharu(Afganistan) ...? A może zmuszony do odwrotu(przez bunt własnych oddziałów), zamyślał o podboju Afryki i to w całości ? Aleksander umarł, prawdopodobnie otruty, po jego śmierci dochodzi do zażartych walk o władzę nad całym Imperium. Te ostatecznie rozpadnie się, podzielone pomiędzy najpotężniejszych przywódców wojskowych (diadochów: Seleukidzi, Antinoos król Azji, Ptolemeusze, Lizymach król Tracji, Kasander syn Antypatra król Macedonii).Dzieje antycznej Hellady, doprowadza Autor po połowę II w.p.n.e,. A jednym z wydarzeń tego okresu jest najazd Galatów(Galów) na Macedonię. Historia zdaje się zataczać pełne koło obiegu (r.279 p.n.e.).
Oto kolejne daty, które przybliżają nas do pojawienia się wielkiej potęgi militarnej na Zachodzie - Rzymu. Bitwa pod Ipsos (301 przed Chr.), rozgromienie państwa Lizymachosa przez Seleukidów(280 p.n.e.), wreszcie r.276 p.n.e. - Antigonos Gonatas, zdobywa Macedonię. Omawiając dzieje Rzymu, Autor rozpoczyna je greckich 'wieków ciemnych' (XII-IX p.n.e.), gdy Grecy zaczynają wyruszać zachodnim brzegom M. Śródziemnego, głównie ku Sycylii i Płw. Apenińskiemu. W r.725 przed Chr. Eubejczycy zakładają pierwszą kolonię (grecką) w Italii, Kyme(Cumae). Nieco później Autor nawiąże już do legendarnego założenia Rzymu(753 p.n.e.). W okresie Republiki, po panowaniu ostatniego(siódmego), króla Rzymu, Tarkwiniusza Pysznego (535-510 p.n.e.), Autor opisuje lata republiki(509-27 p.n.e.), gdzie znaczącą uwagę poświęca wielkiemu rywalowi Rzymu: Kartaginie i omawia trzy wojny (punickie), które doprowadzą ostatecznie do supremacji Rzymian w basenie M.Śródziemnego (z przerwami,lata: 264-146 p.n.e.). Drugim ważnym punktem tego okresu są wojny domowe (133-31 p.n.e.), które ostatecznie doprowadziły Rzymian do zamachu na Juliusza Cezara (r.44), klęski Republiki (r.27) i wrót Egiptu (31-30 p.n.e.).Autor, cierpliwie, krok po kroku wiedzie nas przez losy kolejnych władców Rzymu tak dociera do przełomowego dla Cesarstwa r.313 n.e., zwycięski Konstantyn ogłasza słynny 'edykt mediolański', w którym przyznaje chrześcijanom wolność wyznania, rok później zniesie karę śmierci przez ukrzyżowanie.I właściwie na tym wydarzeniu Z.Kubiak kończy zasadniczo dzieje Rzymu (rozdz. 'O, Ave Crux !'). Ostatnie strony książki to swoiste 'pożegnanie z gasnącą Romą'.Oznaczają je takie wydarzenia jak: rządy Majoriana (456-72), marionetkowe panowanie Romulusa Augustulusa (475-6). Tu pojawia się postać germańskiego wodza Odoakra, który zostaje pierwszym (barbarzyńskim) królem Italii (476-93). Cesarstwo Zachodnie upada, jednak Wschód wciąż żyje i wręcz rozkwita.Fakt ten dostrzega również Autor książki, gdyż kończy swoją historię na panowaniu cesarza Justyniana Wielkiego (527-65), który swe rządy poniekąd 'opatrzył' dwoma monumentami: Kodeksem Praw (Corpus iuris civilis, 528-534)i Świątynią Hagia Sophia (zbud. 532-37).
Kończąc a jednocześnie zachęcając do sięgnięcia po tę pozycję odwołam się do
jeszcze jednego cytatu:
'Cztery były w antycznym świecie śródziemnomorskim miasta: Antiochia, Aleksandria, Roma, Constantinopolis...'