Wprowadzenie do teorii cywilizacji. Część I: Systemy teoretyczne

Opis produktu:

WSTĘP

Książka ta powstała jako rezultat wykładów prowadzonych w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Białymstoku i na Uniwersytecie w Białymstoku, pomyślana jest jako podręcznik akademicki, ma zatem przesłanie banalne: jest to pomoc dydaktyczna. Oznacza to, iż zawiera ona zestaw podstawowych informacji o systemach teoretycznych dotyczących istoty ludzkich cywilizacji i ich losów. Zawiera jednak również garść przemyśleń własnych. Dotyczą one możliwych aplikacji przemyśleń klasyków do wyjaśnienia stanu spraw w dzisiejszym naszym świecie.
Zainteresowanie cywilizacją jako szczególnym typem etnosu rodzi się pod koniec dziewiętnastego i na początku dwudziestego stulecia. Zainteresowania te wyrastały z niepokoju o dalsze losy cywilizacji Zachodu. Przełom XIX i XX stulecia znamionuje bowiem pogłębiająca się atmosfera schyłkowości, przekonanie o głębokim kryzysie zachodniej kultury i cywilizacji. Trudno w tym czasie znaleźć znaczącego myśliciela, u którego nie pojawiałyby się tego rodzaju idee. Najbardziej istotnym dla tego nurtu refleksji było opublikowanie przez Oswalda Spenglera dzieła Der Untergang des Abendlandes (Zmierzch Zachodu), oraz monumentalnej, 10-tomowej pracy Arnolda Toynbeego A Study of History (Studium historii). W pracach tych zarysowana została idea cyklicznego rozwoju ludzkich cywilizacji, które rodzą się, rozwijają, osiągają swe apogeum, po czym dość nagle rozpadają się i schodzą ze sceny dziejów. Procesy te przebiegają ponoć według tych samych reguł i człowiek nie jest im w stanie zapobiec. Cywilizacja Zachodu według tych ustaleń znajdować się ma w ostatniej, swej schyłkowej fazie i oczekiwać możemy niechybnego jej końca.
Okres zimnej wojny wyraźnie zmniejszył i okroił zainteresowanie tą problematyką. Świat miał inne problemy na głowie: groźba konfliktu nuklearnego między Zachodem a Wschodem, penetracja ideologii komunistycznej i wpływów marksistowskich w obszarze cywilizacji Zachodu, szalony wyścig zbrojeń itd. Zagrożenie ze strony obozu komunistycznego zintegrowało na nowo świat Zachodu, wyzwoliło siły walki, energię przetrwania, unieważniło więc to w pewnym sensie diagnozę Spenglera, który twierdził, iż Zachód utracił wewnętrzny instynkt życia. Refleksja nad zjawiskami kryzysowymi cywilizacji Zachodu całkiem jednak w tym czasie nie zamarła. Na terenie Stanów Zjednoczonych szeroką aktywność w tym względzie prezentuje przede wszystkim wybitny socjolog rosyjskiego pochodzenia Pitrim So-rokin.
Zainteresowanie problemami teorii cywilizacji wybucha z nową siłą po wygaśnięciu zimnej wojny i upadku systemu komunistycznego. Diagnozy sprzed stu lat nic nie straciły na swej aktualności, doszło natomiast mnóstwo nowych problemów i znaków zapytania. Wymienię tu kilka najistotniejszych.